Özet ve Planınızı Nasıl Yaparsınız?

Türkiye’de UNESCO Biyosfer Rezervleri statüsünde resmi olarak ilan edilmiş iki alan bulunur: Camili (Artvin) ve Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi (Muğla). Her iki bölgeye de uçuşla ulaşım mümkündür; ardından kara yoluyla rezerv girişlerine geçilir. Bu rehber, korunmuş alanlarda nasıl sorumlu ziyaret yapılacağını, hangi mevsimde ne beklemeniz gerektiğini ve temel ziyaret etiketini açıklar.

UNESCO Biyosfer Rezervi Nedir?

UNESCO İnsan ve Biyosfer (MAB) Programı kapsamındaki biyosfer rezervleri, doğa koruma, bilimsel araştırma ve yerel toplulukların sürdürülebilir kalkınmasını birlikte hedefleyen alanlardır. Çekirdek (katı korunan), tampon (sınırlı etkinlik) ve geçiş (yerleşim ve sürdürülebilir kullanım) zonlarından oluşurlar. Ziyaretçi olarak temel sorumluluğunuz, çekirdek alanlara girmemek, tampon ve geçiş zonlarındaki kurallara uymak, biyoçeşitliliği ve yerel geçim kaynaklarını desteklemektir.

1) Camili (Macahel) Biyosfer Rezervi – Artvin

Türkiye’nin ilk UNESCO Biyosfer Rezervi olan Camili, Doğu Karadeniz’in nemli ılıman yağmur ormanları, endemik flora, anıtsal Kafkas göknarı ve Doğu ladiniyle öne çıkar. Burası aynı zamanda geleneksel arıcılık kültürü ve doğal balıyla bilinir.

• Uçuş ve ulaşım: En yakın ana havaalanı Artvin’e hizmet veren Rize-Artvin Havalimanı veya Batum’a yakın Hopa bağlantılarıdır. Rize-Artvin Havalimanı’ndan Borçka üzerinden Camili (Macahel) vadisine 3–4 saatlik kara yolculuğuyla ulaşılır. Kışın kar ve buz nedeniyle geçişler zorlaşabilir; 4x4 önerilir.
• En iyi zaman: Mayıs–Ekim arası yürüyüş parkurları ve kuş gözlemi için uygundur. İlkbaharda çiçeklenme, sonbaharda yaprak dökümü fotoğrafçılar için idealdir.
• Öne çıkan deneyimler: Şelale ve orman yürüyüşleri, kuş ve kelebek gözlemi, yerel ev pansiyonlarında konaklama, arıcılık kültürünü tanıma.
• Koruma hassasiyetleri: Çekirdek orman zonlarına izinsiz giriş yasaktır; patikadan ayrılmayın. Arı kolonileri ve kovanlarına yaklaşmayın; kokulu kozmetik kullanmamaya çalışın.

"Camili, Türkiye’de UNESCO Biyosfer Rezervi olarak tescillenen ilk alandır."

— UNESCO MAB Programı kayıtları

2) Gökova (Akyaka ve Körfez Çevresi) – Muğla

Gökova Körfezi ve çevresi, hassas kıyı-ekosistemleri, azmak (kaynak) suları, kızılçam ormanları ve deniz çayırı yataklarıyla tanınır. Bölge, özel çevre koruma statüsü ve UNESCO biyosfer yaklaşımı ile uyumlu koruma-yaşam dengesini hedefler.

• Uçuş ve ulaşım: En pratik giriş kapısı Milas-Bodrum veya Dalaman Havalimanı’dır. Akyaka’ya Milas-Bodrum’dan yaklaşık 1,5 saat, Dalaman’dan yaklaşık 1,5–2 saat kara yoluyla ulaşılır.
• En iyi zaman: İlkbahar ve sonbahar daha sakin; yazın deniz ve su sporları popülerdir. Rüzgâr koşulları nedeniyle kiteboard belirli alanlarda yapılır.
• Öne çıkan deneyimler: Azmak’ta sessiz tekne turları, kuş gözlemi, kıyı yürüyüşleri, denizel koruma gönüllü etkinliklerine katılım.
• Koruma hassasiyetleri: Posidonia oceanica deniz çayırları üzerinde çapalama yasaktır; yerel şamandıra sistemlerini kullanın. Azmak’ta yüksek ses ve hızlı motor kullanımından kaçının.

Ziyaret Etiketi: Doğa Dostu Davranışın Altın Kuralları

1. Plan yapın ve yerel kuralları öğrenin: Ziyaret edeceğiniz zonları, patika ağını ve yasaklı alanları önceden teyit edin.
2. Patikalarda kalın: Çekirdek ve hassas habitatlara girmeyin; flora ve faunayı rahatsız etmeyin.
3. Yaban hayatını mesafeden gözleyin: Dürbün kullanın; besleme, dokunma ve yaklaşma yapmayın.
4. Gürültüyü azaltın: Kuşlar, tozlaşan böcekler ve memeliler gürültüden etkilenir.
5. Atıksız ziyaret: Çöpünüzü geri götürün. Sabun, deterjan ve güneş kremlerini suya doğrudan karıştırmayın.
6. Su ve enerji tasarrufu yapın: Konaklamalarda gereksiz havlu/çarşaf değişiminden kaçının.
7. Yerel ekonomiye katkı verin: Yerel rehber, pansiyon ve kooperatif ürünlerini tercih edin.
8. Acil durum hazırlığı: Hava, rota, sinyal durumu ve ilk yardım çantanızı kontrol edin.

Sürdürülebilir Ulaşım ve Karbon Ayak İzi İpuçları

Uçuş gerektiren rotalarda emisyonlarınızı dengelemek için tek seferde çoklu gün konaklayın, toplu taşıma veya paylaşımlı transfer kullanın, hafif bagaj taşımaya özen gösterin. Yerel sahada yürüyüş, bisiklet ve elektrikli araç kiralama gibi düşük etkili seçenekleri değerlendirin.

Ne Getirmeli? (Mevsime Göre Kısa Liste)

• Camili için: Su geçirmez bot, yağmurluk, katmanlı kıyafet, sinek ve kene koruması, dürbün, harita/GPX.
• Gökova için: Şapka, yeniden doldurulabilir su matarası, resif-dostu güneş kremi, hafif yürüyüş ayakkabısı, deniz gözlemi için mask/snorkel.
• Her iki bölge için: Atıksız öğle yemeği seti, küçük çöp poşeti, temel ilk yardım kiti.

Sık Yapılan Hatalar ve Nasıl Önlenir?

• Yanlış sezonda rota: Kışın Camili yolları kapanabilir; seyahat öncesi yol durumunu kontrol edin.
• İzinsiz drone kullanımı: Birçok koruma alanında drone yasak veya izne tabidir.
• Deniz çayırlarına zarar: Gökova’da rastgele çapalama habitat tahribatına yol açar.
• Yüksek sesli etkinlikler: Kuş üreme dönemlerinde ses kirliliği kaçınılmalıdır.

Sorumlu Fotoğrafçılık ve Gözlem

Tele lens ve dürbün kullanarak mesafeyi koruyun, flaşı sınırlı kullanın, yuva ve kovan lokasyonlarını ifşa etmeyin. Sosyal medyada konum paylaşımını hassas türlerin güvenliği için genelleştirin.

Güvenliğiniz İçin

• Hava ve arazi: Dağlık bölgelerde ani sis ve yağış mümkündür; dönüş saatini gün ışığına göre ayarlayın.
• Su güvenliği: Azmak ve koylarda akıntı ve soğuk kaynaklara dikkat edin; can yeleği ve rehber önerilir.
• Yaban hayatı: Arı ve yaban hayvanlarına karşı mesafe, alerjisi olanlar için adrenalin otoenjektörü tavsiyesi için doktorunuza danışın.

Sorumlu Ziyaretin Büyük Katkısı

Biyosfer rezervleri, doğayı korurken yerel toplulukların refahını güçlendirmeyi amaçlar. Ziyaretçi olarak kurallara uymanız, bilimsel izleme çalışmalarını aksatmamanız ve yerel ekonomiyi desteklemeniz bu modelin başarısını doğrudan etkiler.

Hızlı Planlama Özeti

• Camili: Rize-Artvin Havalimanı’na uçuş, Borçka üzerinden 3–4 saat transfer, Mayıs–Ekim ideal.
• Gökova: Milas-Bodrum veya Dalaman’a uçuş, Akyaka’ya 1,5–2 saat erişim, ilkbahar/sonbahar sakin.
• Etiket: Patikada kal, atıksız ziyaret et, yerel rehber ve kooperatifleri destekle.