Özet: Yolcu Haklarınızı Hızla Nasıl Güvenceye Alırsınız?

Uçuş iptali, gecikmesi veya aşırı rezervasyon gibi kesintilerde yolcu hakları; Avrupa Birliği’nde EU261/2004, ABD’de U.S. Department of Transportation (DOT) düzenlemeleri ve Türkiye’de SHGM mevzuatı ile korunur. Bu makale, üç bölgenin kurallarını karşılaştırır; tazminat, geri ödeme, bakım hizmeti ve bilgilendirme haklarını netleştirir ve pratik başvuru yollarını sunar.

EU261/2004: AB’de Geniş Kapsamlı Yolcu Koruması

Kapsam: AB üyesi ülkelerden kalkış yapan tüm uçuşlar ile AB’ye AB lisanslı bir havayoluyla yapılan uçuşlar. İngiltere, Brexit sonrası benzer hükümleri UK261 adıyla uygulamaktadır; ancak bu makalenin odak noktası EU261’dir.

• Nakdi tazminat: Gecikme (varışta 3+ saat), iptal ve denied boarding (aşırı rezervasyon) durumlarında 250–600 € arası; mesafe ve kesintinin nedeni belirleyicidir.
• Geri ödeme veya yeniden yönlendirme: İptal veya 5+ saat gecikmede, kullanılmayan biletin iadesi veya en erken/uygun tarihte alternatif uçuş.
• Bakım ve ikram: Makul yiyecek–içecek, iletişim (2 çağrı/e-posta), gerekli ise konaklama ve havalimanı–otel transferi.
• Bilgilendirme: Hava taşıyıcısı yolcuya haklarını yazılı bildirmekle yükümlüdür.
• İstisnalar: Olağanüstü hâller (şiddetli hava, hava trafik kontrol kısıtları, güvenlik riskleri) tazminatı kaldırabilir; bakım ve ikram yükümlülüğü genelde devam eder.

Tutar örnekleri (yaklaşık aralıklar): 1.500 km’ye kadar 250 €, AB içi 1.500 km+ ve 1.500–3.500 km arası 400 €, 3.500 km+ (AB dışı) 600 €. Havayolunun zamanında ikame uçuş sunması tutarları azaltabilir.

ABD Kuralları: Geri Ödeme Güçlü, Tazminat Sınırlı

Kapsam: ABD içinde, ABD’den çıkışlı ve ABD’ye varışlı ticari uçuşlar. ABD’de gecikme ve iptaller için federal nakdi tazminat zorunluluğu genel olarak yoktur; ancak tüketici koruması geri ödemede güçlüdür.

• Geri ödeme: Uçuş iptal edilir, önemli ölçüde gecikir veya önemli program değişikliği olur ve yolcu seyahat etmemeyi seçerse, DOT’a göre geri ödeme hakkı vardır (taşıyıcının politikalarıyla sınırlı olmayan para iadesi).
• Denied boarding (overbooking) tazminatı: Gönülsüz olarak uçağa alınmayan yolculara bilet fiyatına ve gecikme süresine bağlı zorunlu nakdi tazminat ödenir.
• Müşteri hizmetleri taahhütleri: Birçok ABD havayolu, kendi politikalarında yemek kuponu, otel ve yeniden rezervasyon kolaylıkları sunar; ancak bunlar düzenlemeden ziyade politika düzeyindedir.
• Tarmac delay kuralları: Uçak içinde uzun süre beklemelere karşı belirli sınırlar ve temel hizmetler zorunludur.

Sonuç: ABD’de iptal ve gecikmelerde ana güvenceniz geri ödemedir. Overbooking durumlarında ise federal tazminat mevcuttur. Detaylar DOT rehberinde ve havayolu sözleşmesinde (Contract of Carriage) yer alır.

Türkiye’de Kurallar: SHGM Mevzuatı ve AB’ye Benzer Yaklaşım

Kapsam: Türkiye’den kalkış yapan uçuşlar ve Türk tescilli taşıyıcılarla Türkiye’ye yapılan uçuşlarda, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) düzenlemeleri yolcu haklarını korur. Uygulama AB sistemine benzer; tazminat, bakım ve bilgilendirme yükümlülükleri bulunur.

• Tazminat: Gecikme, iptal ve aşırı rezervasyon hallerinde uçuş mesafesi ve gecikme süresine göre sabit tutarlar öngörülür. Olağanüstü hallerde tazminat uygulanmayabilir.
• Bakım/ikram: Gecikme süresine bağlı olarak yiyecek–içecek, iletişim imkânı; uzun gecikme/iptalde konaklama ve transfer.
• Geri ödeme/yeniden yönlendirme: Yolcu, ücret iadesi veya mümkün olan en erken/uygun uçuşu talep edebilir.
• Bilgilendirme: Taşıyıcı, yolcu haklarına ilişkin yazılı duyuru sağlamak zorundadır.

Not: Uygulanacak tutarlar ve eşikler düzenleme ve genelgelerle güncellenebilir. SHGM’nin “Yolcu Hakları” sayfasındaki güncel tablo ve başvuru süreçleri esas alınmalıdır.

AB, ABD ve Türkiye: Hızlı Karşılaştırma

• Tazminat kapsamı: AB ve Türkiye geniş; ABD’de esasen overbooking için zorunlu. Gecikme/iptalde AB ve Türkiye nakdi tazminat sağlayabilir.
• Geri ödeme: Üçünde de mevcut; ABD’de en güçlü ve açık şekilde uygulanır.
• Bakım/ikram ve konaklama: AB ve Türkiye’de düzenlemeyle zorunlu; ABD’de havayolu politikasına bağlı.
• Olağanüstü haller: AB ve Türkiye’de tazminatı kaldırabilir; bakım yükümlülüğü genelde sürer. ABD’de tazminat çoğunlukla söz konusu olmadığından etki sınırlı.
• Yetki ve başvuru: AB’de ulusal uygulayıcı kurumlar; ABD’de DOT; Türkiye’de SHGM ve havayolları müşteri hizmetleri/ara buluculuk mekanizmaları.

Hızlı Kontrol Listesi: Hakkınızı Anında Nasıl Talep Edersiniz?

1. Uygulanan rejimi belirleyin: Kalkış yeri, varış yeri ve taşıyıcının lisansı (AB mi, ABD mi, Türkiye mi?).
2. Kesinti türünü netleştirin: Gecikme (planlanan varışa göre 3+ saat mi?), iptal mi, overbooking mi?
3. Kanıt toplayın: Biniş kartı, rezervasyon kodu, gecikme/iptal duyuruları, harcama makbuzları.
4. Havayoluna başvurun: Web formu veya çağrı merkezi üzerinden yazılı talep (tazminat/geri ödeme/bakım).
5. Alternatif uçuş/geri ödeme tercihinizi yazın: AB/Türkiye’de yeniden yönlendirme veya iade, ABD’de iade hakkı.
6. Red durumunda resmi makama taşıyın: AB’de ulusal uygulayıcı, ABD’de DOT tüketici şikayet formu, Türkiye’de SHGM başvuru kanalları.
7. Süreleri kaçırmayın: Başvuru ve zamanaşımı ülkeye göre değişir; mümkün olan en kısa sürede işlem yapın.

Sık Karıştırılan Noktalar

• Olağanüstü hal ne demek? AB/Türkiye’de havayolunun makul kontrolü dışında olaylar; teknik arızalar her zaman istisna sayılmaz.
• Bağlantılı uçuşlarda mesafe hesabı: Genellikle başlangıç ile nihai varış arasındaki toplam mesafe ve gecikme esas alınabilir.
• Gönüllü vazgeçme vs. gönülsüz denied boarding: ABD’de gönüllü vazgeçmede kupon/avantajlar verilebilir; gönülsüzde nakdi tazminat zorunlu olabilir.
• Şirket politikası vs. yasa: ABD’de birçok fayda şirket politikasına dayanır; AB/Türkiye’de yasal zorunluluklar daha belirgindir.

Başvuru ve Kanıt Sunma İpuçları

Talebinizde uçuş numarası, tarih, kalkış/varış havaalanları, planlanan ve gerçekleşen saatler, gecikme süresi ve harcama makbuzlarını düzenli biçimde sunun. Havayolundan yazılı gecikme/iptal nedeni talep ederek istisna savunmasına karşı şeffaflık sağlayın. Uçuş kayıtları, OTA e-postaları ve havalimanı anons fotoğrafları destekleyici olabilir.

Sonuç: Bölgeye Göre Stratejinizi Seçin

AB ve Türkiye’de gecikme/iptallerde nakdi tazminat ve bakım hakları güçlüdür; ABD’de ise asıl güvenceniz geri ödemedir ve overbooking için zorunlu tazminat bulunur. Kalkış yeri, taşıyıcı ve kesinti türüne göre doğru kanaldan hızlı başvuru, sonuç alma şansınızı artırır. Güncel düzenlemeler ve resmi kurum sayfaları üzerinden hareket ederek hak kaybını önleyin.